Ας ξεκινήσουμε με ένα παράδειγμα.
Όταν ανακαλύφθηκαν και στη συνέχεια εισήλθαν στη χώρα
μας οι Η2 ανταγωνιστές ( Ranitidine ) και οι αναστολείς αντλιών πρωτονίων ( omeprazole , περί τα μέσα της δεκαετίας του 1990) μας έκανε μεγάλη εντύπωση τότε η αυξημένη τιμή των φαρμάκων αυτών ,
συγκρινόμενη με τις μέχρι τότε χρησιμοποιούμενες θεραπείες ( κυρίως με τα αντιόξινα ) . Τότε λοιπόν η
συνταγογράφηση αυτών των νέων φαρμάκων προκάλεσε αυτονόητα μια
αύξηση της δημόσιας δαπάνης. Συγχρόνως όμως τότε με τα φάρμακα αυτά έγιναν
οι παρακάτω ανατροπές :
α. θεραπεύτηκε από
τότε ριζικά στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων το έλκος του
στομάχου - δωδεκαδακτύλου και μάλιστα σε συνδυασμό με αντιβιοτικά εκριζώθηκε το Hellicobacter pylori .
β. Βελτιώθηκε
θεαματικά η ποιότητα ζωής των ασθενών με
έλκος στομάχου !
γ. Τα εκατοντάδες τότε χειρουργεία κατέληξαν σε μερικά χρόνια να μετριούνται στα δάκτυλα
του ενός χεριού. Παράδειγμα , μόνο στο Λαϊκό Νοσοκομείο το έτος 1989
είχαμε 350 χειρουργεία για το έλκος στομάχου , και στα οποία μάλιστα ορισμένοι ασθενείς
δυστυχώς κατέληγαν, και σήμερα μετράμε 4-5 χειρουργεία τον χρόνο !
δ. Εξοικονομήθηκαν πόροι
για τα ασφαλιστικά ταμεία , αφού τότε η χειρουργική αντιμετώπιση κόστιζε
173 - 250 (!!!) φορές περισσότερο από μια ολοκληρωμένη σημερινή θεραπεία με πραζόλες !
ε. Και βέβαια
αξίζει , με την ευκαιρία , να αναφερθεί εδώ η μελέτη του Lichtenberg , η οποία κατέδειξε ότι τα καινοτόμα φάρμακα συνέβαλαν κατά 44% στην αύξηση του
προσδόκιμου επιβίωσης !
Ο οργανισμός HTAi (Health Technology Assessment
International) δίνει τον ορισμό της HTA : «ΗΤΑ
είναι μια μορφή επιστημονικής έρευνας που εξετάζει τις βραχυπρόθεσμες και
μακροπρόθεσμες συνέπειες που προκύπτουν από τη χρήση μιας ιατρικής τεχνολογίας.
Πρόκειται για μια διεπιστημονική διαδικασία που συγκεντρώνει πληροφορίες
σχετικά με τα ιατρικά, κοινωνικά, οικονομικά και δεοντολογικά ζητήματα που
σχετίζονται με τη χρήση μιας ιατρικής τεχνολογίας και η οποία πραγματοποιείται
με έναν συστηματικό, διαφανή, αμερόληπτο και στηριγμένο σε επιχειρήματα, τρόπο.
Όταν υπάρχει έλλειψη δεδομένων για κάποιο θέμα, η ΗΤΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί
ώστε να ερευνήσει και να δημιουργήσει την κατάλληλη πληροφόρηση. Η ΗΤΑ δεν
αφορά μόνο τις χώρες της Ευρώπης. Χρησιμοποιείται από παρόχους υγειονομικής περίθαλψης
σε όλο τον κόσμο και η χρήση της όλο και αυξάνεται».
Η επίσπευση εισαγωγής της HTA στη
χώρα μας ενδείκνυται και από το γεγονός
ότι και ο Παγκόσμιος Οργανισμός
Υγείας θεωρεί επιβεβλημένη τη
συστηματική ανάλυση των τεχνολογιών και μάλιστα
όχι μόνο ως ένα εργαλείο ελέγχου του κόστους αλλά κυρίως για τη
βαθμολόγηση της αξίας των .
Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα
της κρίσης η είσοδος μιας καινοτόμου Τεχνολογίας Υγείας, όπως παράδειγμα τα καινοτόμα φάρμακα, καθώς και η αξιολόγησή της βάδιζε , και ακόμη βαδίζει , με την ταχύτητα
της χελώνας . Αιτία ; Πότε οι κοντόφθαλμες αντιλήψεις των αρμοδίων , πότε τα δημοσιονομικά
προβλήματα και οι Επιτηρητές μας και
πότε τα λάθος επιχειρήματα σχετικά με τα οφέλη ή τις ζημίες
που εκτιμούσαν ότι θα είχαμε . Και βέβαια οι φόβοι για τις αρνητικές επιπτώσεις στα οικονομικά
των ασφαλιστικών ταμείων και για πιθανό εκτροχιασμό των δαπανών από μια
άμεση εφαρμογή .
Σε όλα τα
παραπάνω δηλαδή, ο κοινός παρονομαστής
της καθυστέρησης ήταν πάντα αυτό που ονομάζουμε
''οικονομική τιμή'' ή ''λογιστική τιμή " μιας νέας τεχνολογίας !
Ενώ αντίθετα, η εφαρμογή της Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας (HTA -Health Technology Assessment ), με διαφάνεια και αξιοπιστία, αποσκοπεί
κυρίως στη μέτρηση και στη πιστοποίηση
της προστιθέμενης αξίας από την εισαγωγή μιας νέας τεχνολογίας υγείας και στην πρόκληση μάλιστα ανάπτυξης και άλλων τέτοιων νέων τεχνολογιών,
οι οποίες να στοχεύουν στις σύγχρονες ανάγκες
των ασθενών. Έχει δηλαδή κυρίως ασθενοκεντρικό χαρακτήρα , μιας
και οφείλει να λαμβάνει
υπόψη της τις απόψεις και τις
ανάγκες των χρηστών - ασθενών , καθώς και όλων των επιστημόνων - επαγγελματιών
υγείας που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη
τεχνολογία υγείας .
Και εδώ είναι χρήσιμο να κάνουμε κατανοητή την διάκριση των δύο εννοιών:
της
''τιμής'' και της ''αξίας''.
Όταν προϊόντα
, όπως πχ τα νέα ιατροτεχνολογικά προϊόντα ή τα σύγχρονα ιατρικά
εξαρτήματα και εργαλεία ή τα καινοτόμα και τα ορφανά φάρμακα εισέρχονται σε μία χώρα το πρώτο σίγουρο είναι ότι συνήθως
έχουμε άμεση αύξηση των δαπανών , λόγω
της νέας υψηλής ''οικονομικής τιμής''.
Συγχρόνως όμως , όπως έχει εκτιμηθεί
επανειλημμένως κατά το παρελθόν , εάν αυτό
το νέο προϊόν - η νέα τεχνολογία υγείας -
έχει άμεσες και θετικές επιπτώσεις στη
θεραπεία των ασθενών και στη
βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους και μεσοπρόθεσμα συμβάλλει και στη μείωση και εξοικονόμηση δαπανών που είχαμε προ της εφαρμογής της , όπως πχ , αποφυγή
χειρουργείων και νοσοκομειακής νοσηλείας, εφάπαξ τοποθέτηση εξαρτήματος χωρίς
την ανάγκη αντικατάστασής του κλπ , τότε
ναι μεν αρχικά πληρώνουμε μια μεγάλη
''οικονομική τιμή'' , αλλά τελικώς πολύ γρήγορα βλέπουμε τα οφέλη και στον ασθενή - πολίτη και στο Δημόσιο Συμφέρον να αποτιμώνται ως
''αξία'' σαφώς μεγαλύτερη.
Ο σοφός
λαός μας από τα παλιά χρόνια , τότε που και οι διαπλοκές ήταν σε πολύ μικρότερο βαθμό,
έλεγε ότι ''το ακριβό .... είναι και
φθηνό'' !!! Αυτό βέβαια γκρεμίστηκε στα χρόνια της σπατάλης και της μη
ορθολογισμένης διαχείρισης των πόρων μας.
Οι
αρμόδιοι και ο Οργανισμός που θα
αξιολογούν τις Τεχνολογίες Υγείας οφείλουν να τα λάβουν υπόψη τους παραπάνω παράγοντες . Και σίγουρα, και θα
πρέπει να είναι αυστηροί στους ελέγχους
τους και να διασταυρώνουν συνεχώς πληροφορίες
για τα κόστη , και να τις επικαιροποιούν διαρκώς, και γιατί όχι , και να μην διαπραγματεύονται
την αρχική τιμή - κόστος .
Όλα αυτά καλώς να γίνουν , όμως άλλη καθυστέρηση δεν δικαιολογείται .
Η αξιολόγηση πρέπει να ''τρέξει'' .
Τα Καινοτόμα φάρμακα ,
τα οποία αναπτύσσονται μετά από πολυετή
εργαστηριακή και κλινική έρευνα και τα οποία υπόκεινται σε αυστηρούς ρυθμιστικούς κανόνες
για τη διασφάλιση της ποιότητας, της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς τους
συνέβαλαν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση
πλήθους σοβαρών νοσημάτων, όπως HIV/AIDS, καρδιαγγειακές, νευροψυχιατρικές παθήσεις και πολλές μορφές
καρκίνου.
Μία
σοβαρή κατηγορία των Καινοτόμων φαρμάκων αποτελούν και τα ονομαζόμενα Ορφανά φάρμακα , τα οποία είναι προϊόντα βιοτεχνολογίας
θεραπευτικού ενδιαφέροντος, ανασυνδυασμένων μορίων DNA και ανασυνδυασμένων
πρωτεϊνών για τη θεραπεία Σπανίων Παθήσεων (έτσι χαρακτηρίζονται όταν
νοσούν 5 στους 10.000 , όπως πχ σύνδρομο Hunter , Σύνδρομο Hurler , Σύνδρομο Gushing , Κληρονομικό
αγγειοοίδημα , Κυστική ίνωση ,Νόσος Gausher , Νόσος Fabry , Αρτηριακή Πνευμονική Υπέρταση κλπ
) . Αυτές παρουσιάζονται σε πολύ χαμηλό ποσοστό
στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού και για τον λόγο αυτόν και δεν
"υιοθετούνται" εύκολα από τα ερευνητικά προγράμματα των φαρμακοβιομηχανιών, εξ ου και η ονομασία τους
. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα 58 από τα
77 της Ευρώπης . Σήμερα πάσχουν 37 εκατομμύρια ασθενείς
Σπανίων Παθήσεων στην Ευρώπη και το 50% των
περιπτώσεων εμφανίζονται στην παιδική
ηλικία .
Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι με τη
συμβολή των Ορφανών φαρμάκων έχουμε μεγάλο ποσοστό ίασης των παθήσεων αυτών .
Παράδειγμα η Οξεία μυελογενής λευχαιμία είναι πλέον ιάσιμη
στο 65% και η Οξεία
λεμφοβλαστική λευχαιμία στο 85-95% !!
Τον 16ο αιώνα ( ! ) ο
Άγγλος φιλόσοφος Φραγκίσκος Βάκων έγραψε
:
''Αυτός που δεν θα εφαρμόσει
νέες θεραπείες, θα αντιμετωπίσει νέα κακά. Γιατί ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος
καινοτόμος ''
Η κάθε
χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της . Αποτελεί
αναγκαιότητα για τη χώρα μας να
υιοθετήσει την ανάπτυξη ασθενοκεντρικών πολιτικών υγείας
και συγχρόνως να ρυθμίσει την
καλύτερη σχέση ποιότητας και τιμής, ειδικά τώρα, σε μια
εποχή που η χώρα μας φαίνεται να
βγαίνει δειλά - δειλά από την οικονομική κρίση και ως εκ τούτου απαιτείται
λελογισμένη και αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων της !
Για τους
παραπάνω λόγους , και για να είμαστε και ρεαλιστές, θα ήταν χρήσιμο στη χώρα μας άμεσα να
συνδυαστεί η εφαρμογή των δύο βασικών Ευρωπαϊκών μοντέλων Αξιολόγησης , δηλαδή
α) του μοντέλου, όπου κύριο ρόλο παίζει ο οικονομικός παράγων και
β) του μοντέλου, όπου βασικό κριτήριο
αποτελούν τα αποτελέσματα υγείας, όπως αυτά
καταγράφονται από τις κλινικές μελέτες αλλά και από την κλινική πράξη και
πρακτική .
Ένας επιτυχής συνδυασμός αυτών των δύο
μοντέλων , ανάλογα και με την ιεράρχηση των κριτηρίων , είναι ίσως η καλύτερη δυνατή λύση για τη χώρα μας και για τη Δημόσια Υγεία.
Αναμένουμε
.......
Αλέξανδρος Τσαπέκος
Σημ. Συν. : οι αριθμοί
και οι ορισμοί αντλήθηκαν από τη σχετική βιβλιογραφία
